بررسی کشف‌المطالب منسوب به اعتماد‌السلطنه و دیگر ابزارهــای بازیابی اطلاعــات در یک نسخــه قــرآن متعلق به سال 1313 هجـری قمـری

بازیابی هر چه سریع‌تر و دقیق‌تر اطلاعات، آرمان بزرگ همه کتابداران است. برای دسترسی به این آرمان، ابزارهایی توسط کتابداران به وجود آمده که نمایه‌ها نمونه‌هایی از آن‌ها هستند. نمایه‌ها که اکنون به کمک کامپیوتر حالت پیشرفته‌ای یافته‌اند در سنّت کتابشناسی و کتابداری شرقی متأثّر از اسلام، دارای قدمت هستند و حتّی نمونه‌هایی پیشرفته از آن‌ها با عناوین کشف‌المطالب، کشف‌الآیات و غیره که به دلیل جایگاه والای قرآن در جوامع اسلامی به وجود آمده‌اند سال‌هاست که مورد استفاده قرار می‌گیرند. آن چه که در زیر می‌آید بررسی نمایه‌ها و جدول‌های قرآنی متعلّق به سال 1313 است که در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار توسط محمد‌خان‌صنیع‌الدوله (اعتماد‌السلطنه) چاپ شده. هدف این نوشته ضمن بررسی انتقادی کلّیة جدول‌های مندرج در این قرآن، نشان دادن این نکته است که آن‌جا که علاقه و اهمیت به هر دلیلی مطرح بوده، آن‌چنان که در مورد قرآن مطرح بوده و هست ابزارهای بازیابی بسیار پیشرفته‌ای در شرایطی به وجود آمده‌اند که حتّی شاید تصوری نیز دربارة فناوری‌های پیشرفتة کنونی وجود نداشته است.